Japonya ve Kazakistan Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması Kampanyası

Hazırlayan Ramesh Jaura

VİYANA | TOKYO (AH) – Nükleer Deneme Yasağı Ortak Anlaşması Örgütü (NDYOAÖ) Haziran ayında bir bakanlık toplantısı çağrısında bulunmaya hazırlanıyor, bu nedenle Kazakistan ve Japonya Anlaşmanın yürürlüğe girmesi konusundaki çabalarını yoğunlaştırma sözlerini doğruladılar.

25 Ocak ile 4 Şubat tarihleri arasındaki ‘Barış ve Güvenlik için Bilim ve Diplomasi’sempozyumunun ilk haftası boyunca, iki ülkenin temsilcileri, çabalarının iki ülke dış işleri bakanları tarafından 2015 yılının Eylül ayında New York’taki başkanlık merkezinde başlatıldığını ortaya koyacaklar.

Japonya Dış İşleri Bakanı Fumio Kishida ve Kazak mevkidaşı Erlan Idrissov 20 Eylül 2015 tarihinde düzenlenen Anlaşmanın Yürürlüğe girmesini Sağlama konulu Bakanlık düzeyindeki 9. Konferansına eş başkanlık yaptılar.

Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ve Japonya Başbakanı Shinzo Abo 27 Ekim 2015 tarihinde Astana’da düzenlenenNükleer Deneme Yasağı Ortak Anlaşması’na (NDYOA) bağlılıklarının arkasında yatan gerekçeleri bir yasaya dönüştüren beyanı tekrarladılar.

“Nükleer silahları tecrübe etmiş ve bu silahlar hakkında tam bir farkındalık sahibi ülkeler olmaları nedeniyle, Kazakistan ve Japonya nükleer silahların insanlık üzerinde yarattığı yıkıcı etkiler hakkında tüm dünyadaki insanların farkındalığını artırmanın etik otoritesini ve sorumluluğunu paylaşıyorlar. Bu özel misyonu göz önünde bulundurarak, ortak bir beyana göre, Kazakistan ve Japonya nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyayı yakından takip etmek üzere beraber çalışmak üzere seçildiler.

Bu iki ülkenin liderleri nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyaya kendilerini adayarak önemli politik adımlar atarken, ünlü Budist, filozof ve barış ara bulucusu Daisaku Ikeda 20 yıldır belirsizlikte olan NDYOA’nın yürürlüğe girmesi için gayretli desteklerini ifade etmiştir.

Uluslararası Budist birliği Soka Gakkai (SGI) başkanı Ikeda ‘İnsanlık Onuru için Evrensel Saygı: Barışa Giden Büyük Yol’ başlıklı yıllık önerisinde, “kalan sekiz devletin NDYOA’nı, onun etkinliğini artırmak ve gezegenimiz üzerinde nükleer silahların asla bir daha denenmeyeceğini temin etmek üzere mümkün olan en kısa süre içerisinde kabul etmeleri” konusunda ısrar ediyor.  

Bu sekiz ülke, Anlaşmayı imzalayan, Çin, Mısır, İran, İsrail ve ABD’yi ve NDYOA’nı imzalamayı bu zamana kadar reddetmiş Kuzey Kore, Hindistan ve Pakistan’ı içeriyor.

Birleşmiş Milletlerin 183 üye ülkesi hep birlikte Anlaşma’yı imzalamış ve 164 tanesi anlaşmayı tasdik etmiştir. Ancak anlaşma 44 ülke tasdik süreçlerini tamamladıktan sonra yürürlüğe girecektir.

Tokya merkezli SGI başkanı 26 Ocak’ta hazırlanan öneride “Elbette nükleer silahsızlanma ve nükleerin ortadan kaldırılması ile ilgili çabalara hız vermek zorundayız. Aynı zamanda, insanlık amaçlarına en büyük önceliği veren bir dünya kurmaya ilişkin bir hareket oluşturmak üzere, NDYOA esas alınarak geliştirilen daha benzer etkinlikler geliştirmeliyiz” dedi.

SGI başkanı, nükleer silahların insani etkileri ve askeri etkinliklerinin sınırlı düzeyde oluşunun ortaya çıkmış olmasıyla, tamamen kullanım dışı olduklarının bir gerçek olduğunu, söyledi. “Askeri rekabetin sınırlarına ulaşılmışken, uluslararası rekabetin, bir merkezden insani amaçlar uğruna ortak çaba gösterildiği, yeni bir biçiminin ortaya çıkmakta olduğuna dair işaretleri görebiliyoruz.

Ikeda şöyle ekliyor; 1996 yılında NDYOA kabul edildiğinde kurulan, Uluslararası İzleme Sistemi (UİS) tarafından yapılan çeşitli katkılarda buna bir örnek bulunabilir. Ikeda, NDYOA henüz yürürlüğe girmedi, ancakNDYOAÖ Hazırlama Komisyonu tarafından dünya çapındaki bir nükleer patlamayı tespit etmek için kurulan UİS, zaten faaliyetlerini sürdürüyor diye ekledi.

UİS, tespit edilmeyen bir nükleer patlama olmadığından emin olunması için kurulmuş eşsiz ve kapsamli bir doğrulama rejiminin önemli bir birimidir. UİS, tamamlandığı zaman, gezegende nükleer patlamaların işaretlerini izlemek üzere dünya çağından 337 tesisten ibaret olacak. Tesislerin yüzde 90’ı zaten kurulmuştur ve faaliyettedir.

SGI başkanı UİS’yi övdü: “Esas fonksiyonu son dönem Kuzey Kore nükleer denemelerine (6 Ocak) ait sismik dalgaların ve dalgaların anında tespitiyle tekrar gösterilmiştir. Buna ek olarak, küresel UİS ağı doğal afetler ve iklim değişikliğinin etkileri hakkında veri toplamak için de kullanılmıştır.

Başkan şunları da ekledi: “Bunun örnekleri şunlardır: tsunami erken uyarı merkezlerine deniz altı depremlerine ilişkin bilgi sağlamak; sivil havacılık otoritelerinin zamanında uyarı yapmasını sağlamak üzere volkanik patlamaların gerçek zamanlı izlenmesi; ve büyük ölçekli hava olaylarının ve buz sahanlıklarının çökmesinin izlenmesi. Sistem büyük bir Dünya stetoskopuyla kıyaslanmaktadır.” 

Ikeda BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon ile NDYOA’nın yürürlüğe girmeden önce bile hayat kurtardığı konusunda aynı fikirdedir. Budist filozof, yazar ve barış ara bulucusu “Açıkçası, esas olarak nükleer silah türlerini ve nükleer silahların yaygınlaşmasını engellemek amacıyla tasarlanan Anlaşma ve onun tasdik edilme usulu, çok sayıda insanın hayatını koruyarak, insani koruma için yaşamsal hale gelmiştir.” dedi.

CTBTO uzmanlarının Viyana’daki IDN’de açıkladıkları üzere, küresel izleme istasyonları CTBTO’nun Viyana’daki genel merkezinde bulunan Uluslararası Veri Merkezine (UVM) gigabyte’larla ölçülecek kadar veri göndermektedir. Veriler, işlemden geçirilir ve NDYOAÖ Üyesi Devletlere hem işlenmemiş hem de analiz edilmiş şekilde dağıtılır.

Ikeda ayrıca  BM Genel Meclisi tarafından oluşturulan yeni Açık uçlu Çalışma grubu (AUÇG) için nükleer silahların yasaklanması için alınacak sıkı yasal önlemlere değinmek üzere teklifler sunuyor. Grup nükleerden arınmış bir dünyaya ulaşmak için yasal önlemler ve normlar üzerinde çalışma üzere devamlı oturumlar düzenliyor. Aynı zamanda geçici nükleer risk azaltma önlemleri için önerilerde bulunacak.

Ikeda, nükleer silahları “kınayan”, yasaklayan ve engelleyen bir sözleşme olan İnsani Teminatı 120’den fazla devletin desteklediği, ve nükleer silahların sivil toplumdan uzak tutulmasına dair büyüyen çağrılar gibi umut verici gelişmelerden de bahsediyor. 2015 yılı Ağustos ayında Hiroşima’da düzenlenenNükleerin Ortadan Kaldırılması Uluslararası Gençlik Zirvesi gibi SGI’nin desteklediği inanç tabanlı örgütler ve gençlik örgütleri gibi çabalara vurgu yapıyor. [AH-Ayrıntılı Haberler – 1 Şubat 2016]